Osam stihova na provansalskom jeziku kojima se Arno Danijel, na kraju XXVI pevanja Čistilišta obraća Vergiliju i Danteu s molbom da shvate njegovu tugu i povremeno misle na njega jasno pokazuju da je Dante dovoljno dobro poznavao jezik trubadura i da je - da se na kraju nije opredelio za toskanski - mogao napisati Komediju na tom jeziku. Dante je kroz te stihove pokazao da je u tolikoj meri vladao ne samo tim jezikom, nego poznavao stil i celokupnu Danijelovu poeziju, da te tri tercine ostaju kao oblik vrlo uspešne parafraze:
Tan m'abellis vostre cortes deman, Tako me vaša želja sveg zgreva,
qu'ieu no me puesc ni voill a vos cobrire. da znate oslovit svoga slugu;
Ieu sui Arnaut, que plor e vau cantan; Ja sam Arno, što plačeći peva;
consiros vei la passada folor, sad znam svoju prošlost dugu
e vei jausen lo joi qu'esper, denan. i radost čekam usred tih ognjeva.
Ara vos prec, per aquella valor Kunem vas čašću što po tom krugu
que vos guida al som de l'escalina, vodi vas gore do tih skalina,
sovenha vos a temps de ma dolor! pomenite katkad moju tugu!
Tim rečima Dante uvodi ovog pesnika u Čistilište. Stihovi koje Danijel izgovara lirski su kolaž koji je Dante načinio povezujući različite slike iz njegove poezije.
Ovaj trubadur jedini je pesnik koga je Dante, prema svojim sopstvenim rečima oponašao; preuzeo je od njega čuveni oblik - sekstinu.
Odlučivši da Komediju napiše narodnim jezikom, Dante je nepogrešivo - vidovnjački, moglo bi se reći bez preterivanja - doveo sebe do neke vrste srećnog stanja: preuzimajući teme i oblike iz latinske ili trubadurske tradicije, mogao je da toj građi, na svome jeziku, da jedan izvanredno ličan pečat.
Dante je na vreme shvatio da su vrlo složene trubadurske forme neupotrebljive za priču (bolje reći roman) koji je on želeo da ispriča pod naslovom Komedija. Njegova izabrana terca rima jednostavna je u odnosu na najednostavniju trubadursku tvorevinu.
Ali izvan Komedije, sastavljajući kancone i balate, Dante je obnavljao ponešto od tog prethodnog iskustva Provansalaca. Zato nije mogao odoleti da, u jednom trenutku, direktnije oponaša jednu formu čiji je neporecivi izumitelj njegov prvi učitelj u pitanjima poezije i ljubavi, Arno Danijel.
Sekstina! Na prvi pogled neka vrsta pesme u slobodnom stihu, a u stvari jedo lirsko pletivo koje se odvija pred nama po višim zakonima matematike.
Arno Danijel je dobro znao da je za njegovu slavu dovoljna samo jedna takva pesma i da bi njihovo nizanje postalo jednolična lirska konvencija. Uzeo je šest karakterističnih reči veoma udaljenih značenja i od njih načinio šest strofa i jednu završnu u kojoj tih šest reči objedinjuje u neku vrstu vrtoglavog kolopleta.
Dante je zasnovao svoju sekstinu na istom principu udaljenih reči: ombra (mrak), colli (brežje), erba (trava), verde (zelena), petra (kamen), donna (dama).
Ključna reč je svakako petra, kamen, bez koje Dante i ne bi došao do povoda da se ogleda u sekstini. A kamen, u toskanskom jeziku ženskog roda, povlači za sobom sliku kamene ili neumoljive dame.
Dante nije odoleo da ne napiše još jednu sekstinu, u kojoj se ponavljaju upravo iste reči.
Al poco giorno e al gran cerchio d’ombra Na kraj dana i kruga punog mraka
son giunto, lasso!, ed al bianchir de’ colli, stigoh, vaj i kad bela su sva brežja,
quando si perde lo color ne l’erba; kada se gubi svaka boja trave;
e ’l mio disio però non cangia il verde, a moja želja još je sva zelena,
si è barbato ne la dura petra ukorenjena u taj tvrdi kamen
che parla e sente come fosse donna. što govori i postupa k'o dama.
Similemente questa nova donna Slično je tako ova nova dama
si sta gelata come neve a l’ombra; sleđena ovde ko led sred mraka
che non la move, se non come petra, ne primećujuć, ne više no kamen,
il dolce tempo che riscalda i colli to lepo vreme što greje vrh brežja,
e che li fa tornar di bianco in verde i menja ih iz belih u zelena,
perché li copre di fioretti e d’erba. jer stavlja na njih sag cveća i trave.
Quand’ella ha in testa una ghirlanda d’erba, Kad venac ima na glavi od trave
trae de la mente nostra ogn’altra donna; iz srca gna mi lik svih drugih dama;
perché si mischia il crespo giallo e ’l verde jer tu se kosa zlatna i zelena
sì bel, ch’Amor lì viene a stare a l’ombra, lije, tu Amor zastane sred mraka
che m’ha serrato intra piccioli colli i između tih me nežnih steže brežja
più forte assai che la calcina petra. snažnije nego teški čekić kamen.
La sua bellezza ha più vertù che petra, Lepota joj je čvršća nego kamen,
e ’l colpo suo non può sanar per erba; a nisu lek za udarac njen trave:
ch’io son fuggito per piani e per colli, stog bežah kroz polja i preko brežja,
per potere scampar da cotal donna; da ne budem tu gde je takva dama,
e dal suo lume non mi può far ombra od njenog bleska pružiti mi mraka
poggio né muro mai né fronda verde. ne može ni zid ni krošnja zelena.
Io l’ho veduta già vestita a verde Videh je ispod već ruha zelena
sì fatta, ch’ella avrebbe messo in petra takvu da bi osetio i kamen
l’amor ch’io porto pur a la sua ombra; ljubav, koju njoj nosim iz svog mraka:
ond’io l’ho chesta in un bel prato d’erba želeć da se kroz dol lepi sav od trave
innamorata, com’anco fu donna, žaljubi k'o dotad nijedna dama
e chiuso intorno d’altissimi colli. i u obručju visokoga brežja.
Ma ben ritorneranno i fiumi a’ colli Al' pre će reke vratiti se uz brežja
prima che questo legno molle e verde neg se ta grana vlažna i zelena
s’infiammi, come suol far bella donna, razgoret, k'o što čini lepa dama,
di me; che mi torrei dormire in petra od mene; nek mi krevet bude kamen
tutto il mio tempo e gir pascendo l’erba, sav život i nek pasem vlati trave,
sol per veder do’ suoi panni fanno ombra. tek da njen plašt vidim uprkos mraka.
Quandunque i colli fanno più nera ombra, Kad iznad brežja bude više mraka
sotto un bel verde la giovane donna ispod zelena bleska mlada dama
la fa sparer, com’uom petra sott’erba. skriće ga, kao kamen ispod trave.
Нема коментара:
Постави коментар